Odra (czes. Odra, niem. Oder, dł. Odra, gł. Wodra, łac. Viadua, Viadrus) - rzeka w Europie Środkowej, płynie przez Czechy, Polskę i Niemcy.
Odra w źródłach historycznych [edytuj]
Nazwa rzeki nie została poświadczona w starożytnych źródłach, większość autorów nie wspomina o wielkiej rzece pomiędzy Łabą a Wisłą. Ptolemeusz natomiast wymienił w tym miejscu dwie rzeki: Suebos i Oviadoua, które zostały najprawdopodobniej zmyślone. Najwcześniejszą nazwę można zrekonstruować jako *Odra (inne nazwy pochodzą od niej, np. Viadrus to forma pochodząca dopiero z XVI wieku). Etymologii nazwy Odra nie można wytłumaczyć przekonująco na podstawie żadnego znanego języka historycznego, choć podejmowano liczne próby i uznawano ten hydronim za celtycki, germański, słowiański, iliryjski czy wenetyjski.
Od łacińskiej nazwy rzeki wziął nazwę Euroregion "Pro Europa Viadrina" utworzony 21 grudnia 1993 oraz nazwa polsko-niemieckiego "Uniwersytetu Europejskiego Viadrina" (Europa-Universität Viadrina) we Frankfurcie nad Odrą.
Bieg rzeki [edytuj]
Odra swoje źródło ma w Górach Odrzańskich na wysokości 632 m n.p.m.. Płynie przez Bramę Morawską, później przez Śląsk. W górnym biegu na krótkim odcinku jest rzeką graniczną między Polską a Czechami, a w dolnym – od ujścia Nysy Łużyckiej (w km 542,4) do Gryfina (km 17,1 Odry Zachodniej) – stanowi granicę między Polską i Niemcami (przez 178,8 km długości swojego biegu).
W Kostrzynie nad Odrą do Odry uchodzi Warta.
Powyżej Gryfina we wsi Widuchowa, na 704,1 km biegu, Odra rozdziela się na dwa nurty – uchodzącą do jeziora Dąbie Odrę Wschodnią (Regalicę) oraz płynącą przez centralne dzielnice Szczecina (Północ i Śródmieście) i omijającą od zachodu jezioro Dąbie – Odrę Zachodnią. W okolicy Szczecina, na Międzyodrzu, płynie już kilkoma korytami, z których główne to (oprócz Regalicy i Odry Zachodniej) Duńczyca, ZParnica i Święta. Północna część Odry Zachodniej, począwszy od północnego mostu Trasy Zamkowej w Szczecinie, należy do akwenu polskich morskich wód wewnętrznych.
Odcinek rzeki w Policach i w rejonie Świętej, Stepnicy, Uniemyśla i Trzebieży utworzony przez połączone wody Odry Zachodniej oraz wypływające z jeziora Dąbie Ińskim Nurtem, Czapiną i Babiną, na odcinku pomiędzy jeziorem Dąbie a Zalewem Szczecińskim, do którego Odra uchodzi, nosi nazwy Domiąży i Roztoki Odrzańskiej.
Opis dawnego koryta Odry w odcinku ujściowym na Równinie Polickiej w artykule "Równina Policka".
Na Odrze funkcjonuje kilka przepraw promowych, w tym na terenie województwa lubuskiego w Milsku, Pomorsku, Brodach i Połęcku. W Bytomiu Odrzańskim działa przeprawa łodzią.
Średni spadek rzeki w jej górnym biegu wynosi 7‰, poniżej Bramy Morawskiej spadek zmniejsza się do 1‰, a średni spadek na całej długości wynosi 0,73‰.
Gospodarka [edytuj]
Dzięki uregulowaniu całego koryta Odra jest najlepszą śródlądowa droga wodna w Polsce (żeglowna od ujścia Opawy, długość odcinka żeglownego 761 km, skanalizowana od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego), wykorzystywaną przez kraje środkowoeuropejskie nie mające dostępu do morza. W dorzeczu Odry znajduje się 7 elektrowni wodnych (największa w Brzegu Dolnym o mocy 9,7 MW).
Mimo, iż Odra należy do rzek ubogich w wodę, dość regularnie wylewa. Najgroźniejszą i największą powódź - nazwaną "powodzią tysiąclecia" - zanotowano w lipcu 1997, ofiarami rzeki padły wówczas, z dużych miast: Wrocław i Opole, a także takie miasta, jak Kędzierzyn-Koźle i Racibórz. Obserwacje przy ujściu Małej Panwi koło Opola wskazały 10/11 lipca 1997 poziom wód Odry wynoszący 733 cm i przepływ 3500 m³/s, podczas gdy średni wieloletni przepływ w tym miejscu wynosi czterdzieści dwa razy mniej (82,5 m³/s), a przeciętny poziom wód o ponad 5 metrów mniej (213 cm); zaobserwowane przez ostatnie stulecia dotychczasowe maksimum wynoszące 644 cm zaobserwowano 28 sierpnia 1813, a minimum (tylko 44 cm) – 1 lutego 1956. Poprzednia wielka powódź nieco mniej poważna w skutkach, w 1905 roku, dotknęła z dużych miast Wrocław zalewając m.in. ulice koło dworca kolejowego Wrocław Główny; po tej powodzi zdecydowano zbudować w tym mieście system obwałowań, kanałów i śluz przeciwpowodziowych, które skuteczne były przez następne 90 lat, ale w 1997 okazały się niewystarczające.
Główne dopływy Odry [edytuj]
Dopływy od źródeł do ujścia:
Żródło : Wikipedia
